Reel Haber

Lübnan'ın başkenti Beyrut'u savaş alanına çeviren patlamanın sebebinin, kent limanında yaklaşık altı yıldır tutulan 2 bin 750 ton amonyum nitrat olup olmadığı tartışılıyor. Peki amonyum nitrat nedir, neden patlar? Beyrut kent merkezinin yanı başındaki limanda niçin bu kadar yüksek miktarda amonyum nitrat depolanıyordu?

Lübnan’da 100’den fazla kişinin ölümüne yol açan, Beyrut’u savaş alanına çeviren patlamanın sebebi tartışma yarattı. Lübnan Başbakanı Hasan Diyab, patlamaya Beyrut Limanı’nda bir depoda tutulan 2 bin 750 ton amonyum nitratın yol açtığını açıkladı. Peki amonyum nitrat nedir, filmlerdeki ‘kıyamet’ görüntülerine benzer bir yıkıma nasıl yol açabilir? Beyrut Limanı’nda niçin bu kadar büyük miktarda amonyum nitrat tutuluyordu? Ve, sabotaj ihtimali var mı?

BEYRUT LİMANI’NDA NEDEN AMONYUM NİTRAT TUTULUYORDU?

Beyrut Limanı’nda bu kadar çok miktarda amonyum nitratın tutulmasının sebebinin, 2013 yılında hakkında yasal işlem başlatılarak bir gemi olduğu belirtiliyor. Buna göre, Gürcistan’dan Mozambik’e giden gemi 2013’te Beyrut Limanı’na uğradığında, yasal eksiklikler nedeniyle yolculuğa devam etmesine izin verilmedi.

Mürettebat yasal işlemlerden sonra Lübnan’dan çıkarken, amonyum nitrat taşıyan gemi sahibi tarafından Beyrut’ta terk edildi. Gemi sonuç olarak, patlamanın yaşandığı 12 numaralı depoya çekildi.

AMONYUM NİTRAT NEDİR?

Amonyum nitrat, bitkiler için iyi bir nitrojen kaynağı olması sebebiyle çoğunlukla gübre olarak kullanılan yaygın bir endüstriyel kimyasal. Aynı zamanda, madencilikte kullanılan patlayıcıların ana unsurlarından da biri. Ancak son derece yanıcı bir madde olmakla birlikte kendi başına patlayıcı özelliği bulunmuyor. Bu nedenle uzmanlar, patlamaya yol açan şeyin tek başına amonyum nitrat olmadığına dikkat çekiyor. Amonyum nitratın doğru koşullarda muhafaza edildiğinde yalnız başına patlamayacağını belirten uzmanlar, ihmal ihtimalini vurguluyor.

Uzmanlara göre, amonyum nitrat tek başına patlayıcı olmak bir yana, ateşe oksijen çektiği için belirli koşullarda yangınları söndürmek için bile kullanılabilir. Melbourne Üniversitesi’nden kimya mühendisi Gabriel da Silva, amonyum nitratın sadece ‘doğru koşullarda’ alev aldığını ve bu koşullara ulaşmanın çok zor olduğunu söyledi. The Guardian gazetesine konuşan da Silva “Bir patlama için ekstrem koşullara ihtiyacınız var” dedi. Da Silva, amonyum nitratın yangın söndürmek için kullanılabileceğini ekleyerek, bu kimyasalın böylesine alev alması için petrol gibi başka maddelerle karışmış olması gerektiğini söyledi. Avustralyalı uzman, “Bence burada yaşanan buydu” yorumu yaptı.

Amerikan hükümeti için geçmişte patlayıcı inceleme uzmanı olarak çalışmış Anthony May de benzer bir yorum yaptı. CNN’e konuşan May, patlamadan yükselen parlak kırmızı dumanın sadece amonyum nitrata işaret etmediğini söyledi. May, amonyum nitrat ihtimali için daha sarı bulutlar görülmesi gerektiğini söyleyerek, “Bu meselede amonyum nitratın olmadığını söylemiyorum ama görünüşe göre orada başka maddeler de vardı” dedi.

ASİT YAĞMURU İHTİMALİ VAR MI?

Da Silva, patlamadan havaya yayılan maddelerin gelecekte tehlike yaratabileceği konusunda uyarıda bulunuyor. Avustralyalı kimya mühendisi, patlamada havaya saçılan kimyasalların büyük kısmının hızla yok olacağını ancak yağmuru asitlemeleri halinde gelecekte sorunlara yol açabileceklerini söyledi. Da Silva, “Patlamadan yükselen dumanın rengi, bir tür kan kırmızısıydı. Bunun sebebi, içinde bulunan ve havayı kirleten nitrojen oksit” dedi.

‘NÜKLEER BOMBA’ BENZETMESİ

May, patlamaya yol açtığı söylenen amonyum nitrat miktarını ve patlamanın şiddetini, “Bir kiloton ağırlığındaki bir nükleer bombaya eşdeğer” olarak niteledi. “Burada haberimiz olan bir nükleer bir malzeme yoktu” diyen May, “Fakat patlamanın yol açtığı şok dalgası, küçük bir nükleer aygıtın yol açacağına eş değer” dedi.

TARİHTEKİ AMONYUM NİTRAT PATLAMALARI

ABD’nin Teksas eyaletinde, 1947’de 2 bin 300 ton amonyum nitratın patlaması sonucunda yaklaşık 500 kişi ölmüştü. Patlama tarihe, Teksas Kenti Felaketi olarak geçmişti. Yine ABD’de, 1995 yılında düzenlenen Oklahoma saldırısında, iki ton amonyum nitrat kullanılmıştı. Bu saldırıda 169 kişi ölmüştü. Beyrut’tan gelen görüntüler aynı zamanda, Çin’in Tianjin kentinde 2015 yılında bir kimyasal deposunda yaşanan ve 170’den fazla kişinin öldüğü patlamayı andırıyor. Bu olayda da, ilk patlamanın başka kimyasalların tutulduğu bir depoda yaşandığı, daha sonra yakındaki amonyum nitrat depolarının alev aldığı açıklanmıştı.